نویسندگان: زهرا رحمانی و مریم یوسفی

متاورس در واقع جهان پساواقعیت است. یک محیط چندکاربری، دائمی و پایدار که واقعیت مجازی را با واقعیت حقیقی و فیزیکی ادغام می‌کند. همان طور که مردم می‌دانند که اسطوره‌ها و داستان‌ها واقعی نیستند اما تحت تأثیر قرار می‌گیرند، متاورس نیز دنیای واقعی نیست اما می‌تواند احساس ملموس ارائه دهد و از آنجایی که  مبتنی بر همگرایی تکنولوژی‌هایی است، تعاملات چند حسی محیط مجازی، اشیا و افراد را فراهم می‌کند که برای رسیدن به این هدف از واقعیت مجازی، واقعیت افزوده، واقعیت ترکیبی و واقعیت توسعه یافته بهره می‌برد. از این رو متاورس یک شبکه به هم پیوسته از محیط‌های اجتماعی و شبکه‌ای همه جانبه در پلتفرم‌های چند کاربره است که امکان ارتباط بدون نیاز به حضور فیزیکی کاربر را در تعامل با مصنوعات دیجیتالی به صورت پویا و در زمان واقعی فراهم می‌کند.

 

تاریخچه متاورس

واژه Metaverse از دو بخش Meta به معنای فراتر و Universe به معنای جهان تشکیل شده است و واژه Metaverse به معنای فراتر از جهان است. نخستین بار در سال ۱۹۹۲، واژه متاورس توسط  نیل استفنسون، نویسنده معروف داستان‌های علمی و تخیلی ابداع شد. او در کتاب تصادف برفی خود، ورژنی از آینده واقعیت مجازی را که خیابان نامیده می‌شود به تصویر می‌کشد. پیش از آن که به متاورس بپردازیم لازم است تا بدانیم مقصود از آواتار چیست و واقعیت مجازی، واقعیت افزوده، واقعیت ترکیبی و واقعیت توسعه یافته را مورد بررسی قرار دهیم.

 

آواتار چیست؟

آواتار به تصویری گفته می‌شود که یک شخص در فضای مجازی اعم از فضاهای چندرسانه‌ای و انجمن‌های گفت‌وگو در قالب پروفایل انتخابی خود به صورت یک رابط گرافیکی اعم از عکس، انیمیشن و فیلم کوتاه استفاده می‌کنند. آواتار از واژة آواتارنما که یک کلمه سانسکریت است، گرفته شده و به معنای Alter ago یا تجسم مادی ناشی از هبوط از آسمان به زمین یزدان است. در حال حاضر شخصیت افراد در دنیای مجازی به اندازة دنیای واقعی مهم است و افراد به همان اندازه که به شخصیت خود اهمیت می‌دهند در دنیای مجازی نیز به شخصیت آواتار خود می‌پردازند، این موضوع باعث شده است تا نظر بسیاری از شرکت‌ها به خصوص شرکت‌های مد و پوشاک را برای بهره‌گیری از فضای موجود به خود جلب کند.

 

واقعیت مجازی چیست؟

 واقعیت مجازی که به اختصار (VR) نامیده می‌شود یک محیط مجازی دیجیتالی مصنوعی مجزا است که کاربران در این محیط احساس می‌کنند که در محیطی کاملاً متفاوتی غوطه‌ور هستند اما روش انجام کارها همانند دنیای فیزیکی است. تعامل کاربران با محیط و دیگر کاربران از طریق ایجاد و تحریک احساس بینایی، شنوایی، لامسه و با کمک تجهیزات تخصصی چند حسی مانند کلاه‌هایHDM ، تردمیل‌های همه‌جهته، هدست‌های ویژه و عینک انجام می‌شود.

 

واقعیت افزوده چیست؟

واقعیت افزوده یا به اختصار (AR) رویکرد مختلفی نسبت به فضاهای فیزیکی اتخاذ می‌کند و از نظر فضایی، دنیای فیزیکی را با دنیای مجازی ادغام می‌کند. این در حالی است که در واقعیت مجازی فضا کاملاً مجازی است. به عبارتی هنگامی که کاربر چیزی را از منظر واقعیت افزوده می‌بیند، چیزی مجازی را در دنیای واقعی تماشا می‌کند. در واقع چیزی که کاربر می‌بیند همان دنیای واقعی اطراف او است که چیزهای مجازی به آن اضافه شده‌اند.

 

واقعیت ترکیبی چیست؟

واقعیت ترکیبی که به اختصار با (MR) نمایش داده می‌شود؛ مفهوم پیچیده‌تری نسبت به واقعیت مجازی و واقعیت افزوده دارد و مفهوم آن در طول زمان به دلیل تغییرات تکنولوژی در نوسان بوده است. واقعیت ترکیبی گاهی به عنوان یک تکرار  پیشرفته‌تر از واقعیت افزوده نشان داده می‌شود، به این معنا که محیط فیزیکی در زمان واقعی با داده‌های دیجیتالی پیش‌بینی شده‌ای در تعامل است. مانند یک بازیکن در محیط یک بازی واقعیت ترکیبی که یک محیط فیزیکی مانند میز یا کاناپه را تشخیص می‌دهد و می‌تواند در طول بازی پشت آن‌ها پنهان شود. از طرفی واقعیت ترکیبی همانند واقعیت مجازی نیاز به عینک‌های مخصوصی دارد از این‌رو ما مفهوم واقعیت ترکیبی را به عنوان ترکیبی از واقعیت مجازی و افزوده به همراه تغییرات میانی مانند مجازی‌سازی افزوده می‌پذیریم بنابراین واقعیت مجازی و واقعیت افزوده به عنوان دو فناوری اساسی و واقعیت ترکیبی به عنوان ترکیبی از آن‌ها می‌باشد.

 

واقعیت توسعه یافته چیست؟

واقعیت توسعه‌یافته که به اختصار (XR) نامیده می‌شود، شامل یک سری فناوری‌های همه‌جانبه است که در آن محیط‌های الکترونیکی و دیجیتالی نمایش داده شده و پیش‌بینی می‌شوند. به عبارتی واقعیت توسعه‌یافته شامل واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و واقعیت ترکیبی است که در تمام جنبه‌های آن، کاربران می‌توانند در یک محیط دیجیتالی کاملاً مصنوعی یا نیمه مصنوعی که توسط این‌فناوری ایجاد شده است به تعامل با محیط و یا یکدیگر بپردازند.

 

متاورس چیست؟

با توجه به تعاریف فوق می‌توان گفت متاورس در واقع جهان پساواقعیت است. در متاورس سه مفهوم کلیدی حضور، تعامل‌پذیری و استانداردسازی وجود دارد. حضور به معنای آن است که مخاطب احساس کند در فضای واقعیت مجازی به شکل واقعی و ملموس حضور دارد. هر چقدر کیفیت تعاملات آنلاین در متاورس بیشتر باشد حس حضور بیشتری در کاربران ایجاد می‌شود. تعامل‌پذیری در واقعیت مجازی به این معنا است که کاربران بتوانند در متاورس از مقصدی به مقصد دیگر بروند در حالی که این قابلیت را دارند تا تمام دارایی‌ها دیجیتالی خود اعم از آوارتار، آیتم‌ها و عناصر مجازی را نیز به همراه خود داشته باشند. در نهایت استانداردسازی، قابلیت تعامل‌پذیری پلتفرم‌ها و سرویس‌های مختلف در سر تا سر شبکة متاورس را ممکن می‌سازد و به دلیل این استانداردسازی است که کاربران می‌توانند از متاورس در سر تا سر دنیا به صورت گسترده‌ای استفاده کنند.

متیو بال رئیس سابق بخش استراتژی سرمایه‌گذاری در آمازون استدیوز، ویژگی‌های متاورس را چنین بر می‌شمارد:

1. متاورس همیشه فعال و روشن است.
2. با وجود آن‌که یک واقعیت مجازی است، زنده است و در زمان واقعی تجربه می‌شود.
3. متاورس محدودیتی در جلب مخاطب ندارد.
4. دارای اقتصاد پویا و مستقل است.
5. متاورس در سر تا سر پلتفرم‌های دیجیتالی و فیزیکی گسترده شده است.
6. در متاورس امکان انتقال ارزهای دیجیتال در پلتفرم‌های مختلف وجود دارد.
7. محتوا در متاورس توسط شرکت‌ها و کاربران تولید می‌شود.

همان‌طور که پیش از این گفته شد، متاورس را یک محیط مجازی ترکیبی فیزیکی و دیجیتالی در نظر می‌گیریم که با  همگرایی بین اینترنت و فناوری و واقعیت توسعه یافته تسهیل می‌گردد. برای دستیابی به چنین دوگانگی‌ای، توسعه متاورس باید از سه مرحله متوالی عبور کند. این سه مرحله  عبارت‌اند از دوقلوهای دیجیتال، بومیان دیجیتال و همزیستی واقعیت  فیزیکی-مجازی که سوررئالیست نامیده می‌شود.

دوقلوهای دیجیتال نمایش دیجیتالی یک جسم فیزیکی، فرایند یا سرویس است که از طریق ایجاد یا جمع‌آوری داده‌های دیجیتالی ایجاد می‌شوند. در واقع فناوری‌های دیجیتال، یک برنامه رایانه‌ای است که با استفاده از داده‌های واقعی، شبیه‌سازی‌هایی را ایجاد می‌کند که می‌تواند عملکرد یک محصول یا یک فرایند را پیش‌بینی کنند. در متاورس دوقلوهای دیجیتالی خواص همتایان فیزیکی خود از جمله حرکات جسم، دما و حتی عملکرد آن را منعکس می‌کنند.

پس از ایجاد یک کپی دیجیتالی از یک واقعیت فیزیکی، مرحلة دوم بر ایجاد محتوای بومی تمرکز دارد. سازندگان محتوا که احتمالاً توسط آواتارها نشان داده می‌شوند، در ایجاد خلاقیت‌های دیجیتالی در دنیای دیجیتالی مشارکت دارند. چنین خلاقیت‌های دیجیتالی می‌توانند در بین نسخة دیجیتالی و فیزیکی مشترک باشد یا آن خلاقیت‌ها می‌توانند فقط در دنیای دیجیتالی وجود داشته باشند. در همین حال اکوسیستم‌های متصل، از جمله فرهنگ، اقتصاد، قوانین و مقررات (مانند قانون مالکیت) هنجارهای اجتماعی از این ساخته‌های دیجیتالی حمایت و پشتیبانی می‌کنند.

در مرحله سوم و آخر دنیای فیزیکی و مجازی دیجیتالی با هم ترکیب می‌شوند و مرحلة هم زیستی واقعیت فیزیکی-مجازی با نام سوررئالیست ایجاد می‌شود که در نتیجه آن متاورس می‌تواند به یک دنیای مجازی مستقل و پایدار تبدیل شود که با حفظ استقلال خود می‌تواند با دنیای فیزیکی همزیستی و تعامل داشته باشد. به این‌ترتیب آواتارها می‌توانند فعالیت‌های ناهمگونی که توسط تعداد نامحدودی از کاربران در چند دنیای مجازی مشخص می‌شوند را به صورت هم‌زمان در زمان واقعی تجربه کنند. از طرفی متاورس می‌تواند قابلیت همکاری و تبادل بین پلتفرم‌هایی از جهان‌های مجازی مختلف را داشته باشد. به عبارتی کاربران را قادر می‌سازد تا محتوایی را در یک محیط تولید کرده و آن را به صورت گسترده در جهان مجازی توزیع کنند. به ‌عنوان ‌مثال کاربر می‌تواند از محتویاتی که در یک بازی ایجاد کرده است در بازی‌های دیگر استفاده کند و آن‌ها را از طریق کانال‌های مختلفی مانند فیس‌بوک با دیگر کاربران تبادل کند.

 

کاربرد متاورس چیست؟

پیشرفت واقعیت گسترده در فضای مشترک متاورس ممکن است چیزهای زیادی را برای پیشرفت فناوری که کمک به بهبود جامعه می‌کند، ارائه دهد. به ‌غیر از شبکه‌های اجتماعی و سرگرمی، برخی از کاربردهای متاورس در حوزه‌های مختلف را بیان می‌کنیم.

• پزشکی و سلامت

استقرار واقعیت افزوده در بخش پزشکی ارزش قابل توجهی در آموزش و تقویت مهارت‌ها و دانش‌پایه‌ای متخصصان پزشکی آینده دارد. ابزارهای کمکی جراحی فناوری‌هایی مانند مایکروسافت هولولن هستند که جراحان برای کمک به آن‌ها و سرعت بخشیدن به مراحل جراحی از آن استفاده می‌کنند. علاوه بر تصاویر قبل از عمل مانند CT، MRI و اسکن‌های سه‌بعدی، از هدست‌های AR برای مشاهده داده‌های حیاتی بیمار مانند ضربان قلب، دمای بدن، فشارخون و تعداد تنفس استفاده می‌شود. پرستاران و پزشکان اکنون از واقعیت افزوده برای تقویت شناسایی رگ‌ها استفاده می‌کنند که باعث می‌شود مشکل تعیین دشوار محل رگ بسیاری از افراد حل شود، مخصوصاً اگر پوست آن‌ها به ‌شدت رنگ‌دانه‌ای شده یا رگ‌های خونی ریز داشته باشد. در صنعت پزشکی، فناوری مبتنی بر بصری‌سازی مانند اشعه ایکس و سی‌تی اسکن رایج است. به زبان ساده، آن‌ها به پزشکان در تشخیص و درمان بیماران کمک می‌کنند و به آن‌ها اجازه می‌دهند بدن بیماران خود نگاه کنند و بررسی کنند.

• خرید و فروش املاک

از دیگر کاربردهای متاورس می‌توان به شبیه‌سازی مجازی خانه یا ملک با بهره‌مندی از واقعیت مجازی و واقعیت افزوده جهت نمایش چنین‌مکان‌هایی توسط مشاوران املاک به مشتریان‌شان اشاره کرد. با این‌روش می‌توان ماکتی مجازی از یک مکان تهیه کرد و بازدید کننده می‌تواند جزئیات را کامل و با وضوح بالا ببیند. این امر باعث صرفه جویی در زمان و هزینه برای مشاوران املاک و همچنین مشتریان می‌شود. مشاوران املاک نیز با اجتناب از نمایش‌های پرهزینه و ملاقات‌های حضوری در زمان و هزینه صرفه‌جویی می‌کنند. برخلاف تورهای معمولی، راه‌حل‌های واقعیت مجازی ممکن است به‌راحتی تغییر داده شوند تا سلیقه‌های مختلف مصرف‌کننده را جلب کنند.

• بازی و سرگرمی

بازی‌ها رایج‌ترین پلتفرم در محبوبیت متاورس هستند. علاوه بر درنظرگرفتن علاقه، از طریق بازی می‌توان برخی از کارهای دشوار را ساده کرد.

• جلسات و کنفرانس‌های اداری

شرکت‌ها می‌توانند برای برگزاری جلسات و کنفرانس‌های خود از متاورس بهره‌مند شوند و این‌فناوری محیطی را برای آن‌ها فراهم می‌کند که با حضور در آن حتی برای چند لحظه هم که شده، تصور می‌کنند واقعاً در کنار یکدیگرند و می‌توانند بدون هیچ‌گونه مشکلی با یکدیگر تعامل داشته باشند. صدایی که در دفتر و عناصر فیزیکی مانند میزها و اتاق‌های کنفرانس ایجاد می‌شود، حسی از فضا می‌دهد. نمونه‌ای از این‌راه‌حل‌ها برای برنامه‌های اداری Branch، Gather و Teamflow هستند که با استفاده از فناوری صوتی-فضایی، صدای صحبت‌کردن و صدای قدم بر اساس فاصله ارائه می‌دهند.

• خرید و فروش

فعالیت اقتصادی یک محتوای مهم در متاورس است و اکوسیستمی را ایجاد می‌کند که با مصرف پوشاک و کالاهای ارائه شده توسط شرکت تولیدی و تولید و فروش آن با سایر کاربران به فعالیت اقتصادی ادامه می‌دهد.

• نظامی

کاربردهای نظامی AR و VR نیز پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته است. واقعیت افزوده تاکتیکی یک فناوری است که از آن برای تشخیص موقعیت مکانی یک سرباز و همچنین نیروهای خودی یا نیروهای دشمن استفاده می‌شود. علاوه بر این، محیط آموزشی شبیه‌سازی‌شده یک سیستم واقعیت افزوده است که برای ارائه تجربه آموزشی واقعی‌تر به سربازان با قراردادن آن‌ها در شرایط جنگی سخت‌تر از نظر فیزیکی و روانی طراحی شده است.

• آموزش

آموزش مبتنی بر سمعی و بصری یکی از کاربردهای مهم متاورس با پتانسیل بالایی برای محبوبیت است. آموزش تجربی مهم است زیرا آن چه در نوشته می‌بینید و احساسی که هنگام تجربه آن دارید متفاوت است. فناوری واقعیت مجازی بسیار جذاب است زیرا می‌تواند تجربیات باورنکردنی ایجاد کند که هرگز نمی‌توان آن‌ها را در زندگی واقعی تجربه کرد. با استفاده از این‌فناوری، دانش آموزان انگیزه بیشتری برای یادگیری پیدا می‌کنند. برای مثال، تجربه‌کردن اشعه در دنیای واقعی دشوار است ولی از طریق متاورس می‌توان اثرات آموزشی را که در هنگام تجزیه ‌و تحلیل و تجربه رادیواکتیو به‌صورت فنی و علم  

آینده متاورس چیست؟

آینده کار با تجربیات جدید متاورس دوباره تعریف خواهد شد. علاوه بر شرکت Omniverse Nvidia، کارگاه‌های افق متا و مش مایکروسافت نیز به‌منظور توانمندسازی کار در دنیای مجازی طراحی شده‌اند، هر دو همکاری از راه دور را در سراسر دستگاه‌ها از طریق برنامه‌های کاربردی واقعیت‌های ترکیبی فراهم می‌کنند. بیل گیتس پیش‌بینی می‌کند که جلسات مجازی به‌سرعت در عرض سه سال به سمت متاورس حرکت می‌کند، و کارگران به طور فزاینده‌ای به استفاده از هدست‌های VR و آواتارها در کار متکی خواهند بود. به‌خاطر کووید ۱۹ بیشتر مردم به کارکردن در خانه و دورکاری عادت کرده‌اند و با متاورس نیاز به وجود محیط کار رسمی حتی بیشتر کاهش می‌یابد.

مدرسه و زندگی اجتماعی نیز تکامل خواهند یافت. به عنوان مثال، Roblox در حال برنامه‌ریزی برای آوردن بازی‌های ویدئویی آموزشی به کلاس‌های درس است. پلتفرم‌هایی مانند AltspaceVR، تجربیات مبتنی بر جامعه را در متاورس مقدور می‌کنند، به مردم اجازه می‌دهد تا برای رویدادهای مجازی زنده مانند کانون‌های کمدی یا شب‌های بار دور هم جمع شوند. Roblox خود را به‌عنوان یک قطب آینده برای تجارب متاورس فراتر از بازی‌ها، مانند کنسرت می‌بیند. (برای نمونه، کنسرت Marshmello در Fortnite اخیراً ۱۰ میلیون نفر را جذب کرده است.)

ممکن است عصر جدیدی برای تجارت آغاز شود، با فروشگاه‌هایی که هر چیزی از حیوانات خانگی دیجیتالی خارق العاده گرفته تا پوشاک را می‌فروشند. Fortnite مدت‌هاست که روی پوسته‌های دیجیتال سرمایه‌گذاری کرده است و خرده فروشان سنتی بیشتری از این‌روش پیروی می‌کنند. نایک علائم تجاری برای پوشاک مجازی، کفش و لوازم جانبی ثبت کرده است و برندهای لوکس Gucci، Balenciaga و Luis Vuitton شروع به فروش لباس‌های الکترونیکی و کیف‌های الکترونیکی کرده‌اند. همچنین می‌توانید یک قایق بادبانی دیجیتال یا هنر NFT به ارزش ۶۵۰۰۰۰ دلار برای عمارت غوطه‌ور خود بخرید. مرکز خریدهای متا شروع به ظهور کرده‌اند و به شما امکان می‌دهند از فروشگاه‌های VR خرید کنید و لباس‌هایی برای آواتار خود تهیه کنید.

درحالی‌که متاورس نمی‌تواند برای کسانی که باور دارند با سرعت کافی پیشرفت کند و پیش برود، ممکن است همه این‌ها برای شکاکان خیلی سریع به پیش برود. به عنوان مثال، FTC با گسترش تحقیقات خود در مورد معاملات VR گذشته، موانعی را بر سر راه متا قرار می‌دهد. تنظیم‌کننده‌های چینی می‌گویند متاورس باید به‌دقت نظارت شود. هدست‌های گران‌قیمت نیز ممکن است مانعی برای پذیرش جریان اصلی باشند، همان‌طور که ممکن است عوارض نامشخصی برای سلامت روحی و جسمی ناشی از صرف بخش‌های زیادی از زمان با پوشیدن هدست و پرسه‌زدن در یک واقعیت موازی داشته باشد. با این‌حال، صنعت تکنولوژی در اعتقاد خود به متاورس تزلزل ناپذیر است و انتظار دارد تا سال ۲۰۲۴ به ۸۰۰ میلیارد دلار برسد و تا سال ۲۰۳۰ به یک میلیارد نفر برسد.

اگر فیلم Ready player One را ندیده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم تماشا کنید. فیلمی که بیشترین شباهت را به دنیای متاورس دارد و به‌خوبی آن را نشان می‌دهد!